ՄԱՏՆՈՒՆԻ - ԱՐԾԱԹԱԽՈՏ ՀԻՆԳՏԾՐԵՎԻԿ - ЛАПЧАТКА

Բազմամյա խոտաբույս է, պատկանում է վարդազգիների ընտանիքին: Բույսի բարձրությունը 15-20 սմ է, ունի կարճ արմատներ` բազմաթիվ երկրորդային արմատներով, որոնք ներսից մուգ շագանակագույն են, իսկ դրսից` արյունակարմիր: Մատնունու ցողունը լինում է ուղղաձիգ կամ պառկած, ճյուղավորված: Ցողունային տերևները նստադիր են, եռամաս, իսկ արմատամերձ տերևները հնգաթիակ են: Ծաղիկները միայնակ են, երկար ծաղակակոթունների վրա ունեն տերևներին հակադիր դասավորություն: Բաժակը կազմված է չորս բաժակաթերթերից, ներսային բաժակով, որը նույնպես կազմված է չորս թերթերից: Պսակն ունի չորս պսակաթերթ, որոնք իրարից անջատ են, հակառակ սրտաձև դիրքով, հիմքի մոտ ավելի մուգ, իսկ վերևում` բաց դեղին: Առէջները 16 հատ են: Վարսանդները բազմաթիվ են: Բույսը ծաղկում է հունիս-օգոստոս ամիսներին:
Քիմիական բաղադրությունը: Արմատները պարունակում են կատեխինատանինային նյութեր, ֆլոբաֆեն, գլիկոզիդներ` տորմենտոլ և տորմենտիլին, դաբաղանյութեր, էպիկատեխին, կատեխին, բյուրեղային էֆիր, տորմենտոլ, էլազոնաթթու, պարունակում է նաև լեյկոանտոցիանիդին, մոմանյութեր, եթերային յուղի հետքեր: Տերևները պարունակում են ֆլավոնոիդներ` կեմֆերոլ և աստրագալին:
Օգտագործման եղանակը: Բժշկության մեջ օգտագործել են արմատները:
Բուլղարական բժշկության մեջ մատնունին օգտագործել են լուծի, դիզենտերիայի, աղեստամոքսային ուղու բորբոքումների, ստամոքսի խոցի, հոդատապի, հոդացավերի, լյարդի հիվանդությունների բուժման համար:
Հայկական բժշկության մեջ մատնունին օգտագործել են մարսողական ուղու բորբոքումների, դիզենտերիայի, ստամոքսի թերթթվայնության, թրմաքոսի (էկզեմա), թութքի, մաշկի ճաքճքվածության, սալջարդի, վերքերի, դեղնախտի, լյարդի հիվանդությունների, ստամոքսի խոցի բուժման համար:
1. 15 գ չորացրած մատնունու արմատի վրա ավելացնել 300 մլ ջուր, 20 րոպե եռացնել, ապա քամել և օրը 3 անգամ 1-ական ճաշի գդալ խմել` դիզենտերիայի, լուծի, ստամոքսի թերթթվայնության և խոցի, մարսողական ուղու կատառի բուժման համար:
2. Մատնունու արմատն աղալ, քամել և մզվածքից օրը 3 անգամ 1-ական թեյի գդալ խմել` վերը նշված հիվանդությունների, ինչպես նաև հոդատապի, հոդացավերի, դեղնախտի, լյարդի հիվանդությունների բուժման հաճար:
3. 30 գ մատնունու արմատին ավելացնել 0,5 լ ջուր, 30 րոպե եռացնել, քամել և թրջոցներ դնել` թրմաքոս թարախակալված վերքերի, թութքի, ճաքճքված մաշկի, սալջարդի բուժման համար: