ՉԻՉԽԱՆ - ՁԻԱՓՈՒՇ - ОБЛЕПИХА

Բազմամյա թուփ կամ ծառ է, պատկանում է փշատազգիների ընտանիքին: Խիստ ճյուղավորված բնով, ծակող փշերով: Ցողունների կեղևը մուգ դարչնագույն է, երիտասարդ ճյուղերը արծաթավուն թեփուկներ ունեն: Կարճ ընձյուղները վերջանում են սուր փշերով: Տերևները հերթադիր են, գծանշտարւսձև, ամբողջաեզր, նստած շատ կարճ տերևակոթունների վրա: Վերևից կանաչ են, ներքևից` արծաթա-գույն: Աշնանը դառնում են ոսկեգույն: Վարսանդային ծաղիկները հավաքված են խիտ ծաղկաողկույզում: Յուրաքանչյուր ծաղիկ ունի երկու ծաղկապատյան և ձվաձև, միաբուն սերմնարան: Դրանք տեղավորված են տերևածոցում: Առէջւսյին ծաղիկները հավաքված են կողմնային, համարյա կլորավուն գլխիկում: Ամեն ծաղիկ ունի չորս առէջ, պտուղը փայլուն է, նարնջակարմրավուն, էլիպսաձև կամ կլորավուն կորիզնե-րով: Ծաղկում է գարնան վերջին:
Քիմիական բաղադրությունը: Պտուղները պարունակում են խնձորաթթու, կվերցիտին, քսանտոֆիլ, ճարպայուղ, վիտամիններ և կարոտինոիդներ, ֆոլաթթու, կիտրոնաթթու, գինեթթու: Տերևները պարունակում են դաբաղանյութեր և ասկորբինաթթու:
Օգտագործման եղանակները: Բժշկության մեջ օգտագործել են պտուղները և տերևները:
Բուլղարական բժշկության մեջ օգտագործել են լնդախտի, մարսողական ուղու խանգարումների, թոքային խողովակախտի բուժման համար:
Հայկական բժշկության մեջ չիչխանն օգտագործել են բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի բորբոքումների, նշիկների բորբոքումների, բորբոքային ուռուցքների, չարորակ ուռուցքների, արգանդի բորբոքային հիվանդությունների, լորձաթաղանթների քերծվածքների (էրոզիա) և խոցերի, ստամոքսաղիքային ուղու բորբոքումների, սրտամկանի մեռուկացման (ինֆարկտի), թարախակալված վերքերի, թրմաքոսի բուժման համար:
1. Չիչխանի տերևներն աղալ, քամել և մզվածքով բերանի խոռոչը ողողել` լնդախտի, նշիկների բորբոքումների, բերանի խոռոչի լորձաթաղանթի բորբոքումների և ուռուցքների բուժման համար: Այդ նույն մզվածքը կարելի է օրը 3 անգամ 1-ական ճաշի գդալ խմել` մարսողական ուղու խանգարումների, լուծի և բորբոքումների բուժման համար:
2. Չիչխանի պտուղներից ստացված յուղը օրը 3 անգամ 1-ական թեյի գդալ խմել` ստամոքսաղիքային ուղու խոցերի և բորբոքումների, կերակրափողի չարորակ ուռուցքների, սրտամկանի մեռուկացման (ինֆարկտի), սրտային 1-ին և 2-րդ աստիճանի անբավարարության բուժման համար: Այդ նույնը քսելու ձևով կարելի է օգտագործել թարախակալված վերքերին, սննդախանգար խոցերին, որքինին` դրանց բուժման համար:
3. Բուրդը թրջել գառնալեզվի ջրով, ապա չիչխանի յուղով, վրան ցանել ծեծած խունկ ու յոթ եղբոր արյուն կոչվող բույսից և դնել հեշտոցի մեջ` արգանդի բորբոքային հիվանդությունների, լորձաթաղանթի քերծվածքների, խոցերի, չարորակ նորագոյացությունների, դաշտանի խանգարումների բուժման համար: